NFT، همانند سایر ارزهای دیجیتالی که بر پایه فناوری بلاکچین فعالیت میکنند، یکی از مفاهیم بسیار محبوب و مورد بحث در دنیای کریپتوکارنسی است. این توکنها به عنوان نوعی از رمزارزها به شمار میروند که دارای ویژگیهای غیر قابل تعویض و انحصاری هستند، و میتوانند در زمینههای متنوعی از امکانات منحصر بهفرد خود بهرهمند شوند.
توکن چیست ؟
در لغتنامهی آکسفورد، واژه “توکن” با معانی متعدد در زمینههای مختلف ثبت شده است. این معانی شامل مفاهیمی نظیر “ژتون” یا “بَهامُهر” و همچنین واژههایی چون “نماد” و “نشاندهنده” میشوند. بدین ترتیب، واژه توکن به معنای یک واحد مشخص که بهعنوان نماینده برای یک دارایی عمل میکند، مورد استفاده قرار میگیرد. از آنجایی تعریف یک معادل کامل برای این مفهوم در دسترس نبوده، در این متن از واژه “توکن” به عنوان نمایندهیک دارایی استفاده میشود.
در این مقاله، قصد داریم به سوال “NFT چیست؟” پاسخ دهیم. قبل از شروع مطلب، لازم است به مفهوم قابلیت تعویضپذیری اشاره کنیم.
مفهوم تعویضپذیری یا Fungibility به این معنا است که یک ارز یا دارایی قابل مبادله با یک ارز یا دارایی دیگر به همان ارزش باشد. همچنین، این دارایی دارای قابلیت بخشپذیری به قسمتهای کوچکتر نیز میباشد.
برای بهترین درک از این مفهوم، فرض کنید که یک اسکناس ۵۰ هزار تومانی دارید که میتوانید آن را با یک اسکناس دیگر به همان ارزش معاوضه کنید. یا حتی میتوانید آن را با اسکناسهای دیگر با مبالغ مختلف که مجموع آنها ۵۰ هزار تومان میشود، مبادله نمایید.
بنابراین، اسکناس ۵۰ هزار تومانی شما، علاوهبر اینکه امکان تعویض با اسکناس دیگر با همان ارزش را دارد، قابل تقسیم به بخشهای کوچکتر نیز است. به عبارت دیگر، این اسکناس به عنوان یک واحد تعویضپذیر محسوب میشود.
این الگو در رابطه با ارزهای دیجیتال نیز همچون بیت کوین، ریپل، اتریوم، بیت کوین کش و دیگر رمزارزها صدق میکند. به عنوان مثال، یک بیت کوین قابل مبادله با یک بیت کوین دیگر است و همچنین میتوان آن را به واحدهای کوچکتر (ساتوشی) تقسیم کرد.
به طور خلاصه، ارزهایی که یک واحد آن در مقابل یک واحد دیگر از همان ارز به یک میزان ارزش داشته باشند، تعویضپذیر یا Fungible محسوب میشوند.
با توجه به توضیح بالا مفهوم “تعویضناپذیری” یا “Non-Fungible” خیلی ساده یعنی چیزی که نمیتوان چیز دیگری را جایگزینش کرد، یعنی منحصربهفرد است. به عنوان مثال یک تابلوی نقاشی سهراب سپهری قابل جایگزینی نیست. مجسمههای هوشنگ سیحون را نمیتوان با چیز دیگری جایگزین کرد؛ استوانهی کورش کبیر هم. اینها و چیزهای دیگرِ این چنین، اصولا یکتا هستند.
NFT چیست ؟
NFT یا توکن غیرقابل تعویض (Non-Fungible Token)، که بهاختصار به آن NFT اطلاق میشود، یک نوع ارز دیجیتال رمزنگاری شده است که مالکیت یک اثر دیجیتال را در فضای بلاکچین تضمین میکند. این توکن ابتدا بر اساس استاندارد شبکه ERC721، که استانداردی مشابه ERC20 است، توسعه یافته و بهعنوان یک توکن خاص اتریوم شناخته میشد. هرچند که امروزه این توکنها بر بستر بلاکچینهای دیگر نیز توسعه یافتهاند.
استفاده اصلی از NFTها بهویژه در بازیهای کارتی و محیطهای متاورسی دیده میشود. این توکنها برای تعریف داراییهای داخل بازی بهکار میروند، و ویژگی اصلی آنها منحصر به فرد بودن است. Decentraland یکی از بازارهای آینده NFT است که بر پایه مفهوم “متاورس” عمل میکند. این پلتفرم به اندازهای محبوب شده که در حال تبدیل به برترین بستر رمز ارزی – متاورسی – در حال پیشروی است.
ویژگیها و مزایای NFT چیست؟
- غیرقابل تعویض بودن:
ویژگی اساسی NFTها، عدم قابلیت تعویض با دارایی مشابه است. این توکنها به کلی به یک دارایی خاص اختصاص دارند و کاملاً به عنوان یک دارایی منحصر به فرد در نظر گرفته میشوند.
- کمیاب بودن:
توسعهدهندگان این توکنها قادرند تعداد زیادی از آنها تولید کنند، اما ترجیح آنها به تولید NFTها با تعداد محدود و نادر است، تا این توکنها همواره ارزش ویژهای داشته باشند.
- غیرقابل تقسیم بودن:
NFT نمیتواند به بخشهای کوچکتر تقسیم شود و در عین حال، به طرزی متفاوت از رمزارزها، قابلیت بخشپذیری را ندارند. این توکنها همواره به صورت یکپارچه باقی میمانند.
- منحصر بهفرد بودن:
این توکنها دارای اطلاعات ثبت شده و غیرقابل تغییر هستند. این اطلاعات به عنوان گواهی اصالت NFT در نظر گرفته میشوند.
- قابل انتقال در بازارهای خاص:
این توکنها در بازارهای خاص معامله میشوند و امکان خرید و فروش آنها در صرافیهای ارز دیجیتال نیز وجود دارد. قیمت NFT بر اساس ویژگی منحصر بهفرد بودن آن تعیین میشود.
- معتبر در فضای بلاکچین:
در فضای بلاکچین، جعل و تقلب امکانپذیر نیست و توکنهای غیرقابل تعویض نیز در این بستر به طور کامل معتبر هستند. بنابراین، امکان اطمینان از اصالت آنها وجود دارد.
- حق مالکیت دائمی:
اطلاعات یکبار ثبتشده در بلاکهای بلاکچین قابل تغییر یا حذف نیستند. با توجه به ثبت اطلاعات NFT در بلاکچین، امکان تغییر دادههای اولیه وجود ندارد. حقوق مالک اصلی و ابتدایی اثر همیشه حفظ میشود.
چرا NFT ها ارزشمند هستند؟
با تشکیل فناوری بلاکچین، امکان دارد که گیمرها و کلکسیونرها بهعنوان مالکان تغییرناپذیر آیتمها و داراییهای منحصر به فرد در دنیای دیجیتال شوند و از این طریق درآمد کسب کنند. بهعنوان مثال، در برخی بازیها میتوان سازههایی مانند پارکها را در دنیای مجازی ایجاد و از آنها سود کسب کرد؛ بهعنوان مثال بازیهای The Sandbox و Decentraland. علاوهبر این، گیمرها میتوانند آیتمهای دیجیتال تکی را که در حین بازی بدست میآورند، در بازارهای ثانویه مانند کاستومها (لباسهای داخل بازی)، آواتارها، و ارزهای داخل بازی بهفروش برسانند.
هنرمندان نیز میتوانند آثار دیجیتال خود را بهطور مستقیم به مخاطبان فروش دهند، بدون نیاز به حراجیها و بهاین ترتیب، سهم بیشتری از درآمد حاصل از فروش را برای خود به دست آورند. همچنین، حق تألیف (Royalty) نیز میتواند بهعنوان یک جنبه مهم در هنر دیجیتال برنامهنویسی شود، بهطوریکه هربار که یک اثر هنری به یک مشتری جدید فروخته میشود، خالق اثر درصدی از درآمد فروش را دریافت کند.
بهعنوان یک نمونه، ویلیام شاتنر که با نام کاپیتان کرک در سری جنگ ستارگان شناخته شده است، با ورود به حوزهی آثار کلکسیونی دیجیتال و عرضه ۹۰ هزار کارت دیجیتال از تصویر خود روی فروشگاه بلاکچین WAX، بهازای هر کارت ۱ دلار درآمد کسب کرد و هربار که این کارتها دوباره بهفروش رفتند، از حق تألیف آنها بهرهمند شد.
کاربردهای NFT چیست ؟
NFT در هنر
توکنهای غیرقابل تعویض و کمیاب تضمین میکنند که آثار هنری مجازی و دیجیتال ارزش مشخصی دارند و امکان اعتبارسنجی این آثار را فراهم میسازند. بهعنوان مثال، هر کس میتواند کاراکترهای CryptoPunk را مشاهده یا تصاویر آنها را دانلود کند، اما هیچ فردی نمیتواند ادعای مالکیت آنها را داشته باشد.
NFT برای کلکسیونرها
افراد زیادی در جهان امروزه به جمعآوری آیتمهای کلکسیونی مشغولاند. NFTها وارد این عرصه شدهاند و سهم مهمی از فروش آیتمهای کلکسیونی را در مارکتپلیسهایی مانند OpenSea به دنبال دارند. گاهی اوقات، توکنهای غیرقابل تعویضی که برای آثار هنری معرفی میشوند، در آیتمهای کلکسیونی هم کاربرد دارند؛ بهعنوان مثال، CryptoPunkها مجموعهای از آثار هنری محسوب میشوند که بهعنوان آیتمهای کلکسیونی هم فروخته میشوند.
NFT در دیفای (DeFi) (امور مالی)
توکنهای غیرقابل تعویض میتوانند نقش اعتبار یا بلیت ورودی به استخری جدید را ایفا کنند. کاربر میتواند مقداری از توکنهای خود را بهمدت مشخصی در استخری بهعنوان سهام قرار دهد (Staking) و در ازای آن، یا پاداش (نوعی دیگر از توکن غیرقابل تعویض) دریافت کند یا از آن بهعنوان مجوز و بلیت ورودی برای استخر بعدی استفاده کند. با استفاده از NFT برای ورود به استخر جدید، پس از دسترسی به این استخر، توکن غیرقابل تعویض دیگر ارزشی ندارد و از بین میرود.
NFT در گیمینگ
پس از توسعهی NFTها، بازیهای کریپتویی زیادی ایجاد شدهاند که امکان پرداخت درونبازی (مانند خرید آیتمها یا ادامهی بازی در مراحل بالاتر) از طریق ارز دیجیتال را فراهم و در ازای برد در بازی یا رسیدن به مراحلی خاص، مالکیت توکنهای غیرقابل تعویض مخصوصی را به کاربر واگذار میکنند.
برخی از این NFTها در بازیهای کریپتویی ممکن است کاربرد خاصی نداشته باشند؛ اما برخی دیگر کاربردهای مختلفی مانند قابلیتهای مبارزه دارند و برخی دیگر هم مجموعهای از ویژگیهای ظاهری را برای کاراکترهای درون بازی بهارمغان میآورند که ارزش مالی بسیار بالایی برای فروش آن کاراکتر بههمراه داشته باشد.
NFT در موسیقی
کاربرد NFT در موسیقی مشابه بهکارگیری آن در عرصهی هنر است. فایلهای صوتی و موسیقی را هم میتوان به توکنهای غیرقابلتعویض ضمیمه کرد. این کار بهخوبی میتواند به حل یکی از بزرگترین مسائل هنرمندان فعال در این زمینه یعنی نداشتن سهم عادلانه از فروش آثار و موسیقیها کمک کند. پلتفرمهای پخش موسیقی بر بستر بلاکچین میتوانند کپیرایت هر اثر را رصد و پیگیری کنند. بهطورکلی، این ترکیب موسیقی با NFTها ایدهای کارآمد برای پشتیبانی از آثار و حقوق هنرمندان و موسیقیدانان محسوب میشود؛ اما پیادهسازی این ایده هنوز با برخی مشکلات همراه است.
تشخیص هویت
توکنهای غیرقابلمعاوضه میتوانند برای مقابله با جعل هویت ایدهآل باشند. از مثالهای کاربردی این موضوع میتوان به دیجیتالسازی هویت اشاره کرد که شامل مدارک دانشگاهی، مدارک پزشکی و حتی ظاهر ما میشود. هنرمندان دیجیتال هم میتوانند به دلیل مسائل کپیرایت، آثار خود را به انافتی تبدیل کنند. این موضوع میتواند با تبدیل بلیتهای فیزیکی بازی به توکنهای غیرقابلمعاوضه و یافتن آثار جعلی نیز مورد استفاده قرار گیرد.
اهمیت NFT
توکنهای NFT به عنوان یک جزء مهم از اقتصاد دیجیتال مبتنی بر بلاکچین شناخته میشوند و در زمینههای گستردهای نظیر بازیهای ویدئویی، تشخیص هویت دیجیتال، اعطای مجوز، اخذ گواهینامه، هنرهای زیبا و حتی انتقال کسری از مالکیت اشیاء به کار میروند. ذخیرهسازی مالکیت و هویت در بلاکچین منجر به افزایش یکپارچگی دادهها و حفاظت از حریم شخصی میشود. به علاوه، انتقال آسان و مدیریت بدون نیاز به اعتماد این داراییها میتواند به کاهش اصطکاک (کارمزد) در ترید و اقتصاد جهانی منجر شود.
فهرست برترین بازار های NFT
با توجه به رشد چشمگیر فضای NFT، محصولات و پروژههای مبتنی بر توکنهای غیرقابلتعویض نیز افزایش یافتهاند. این پروژهها از حوزههای مختلفی از جمله گیمینگ تا بازارها را شامل میشوند. در ادامه، به پنج پروژه برتر NFT اشاره شده است:
. اوپنسی (OpenSea):
این بازار برتر برای آثار هنری و کلکسیونی NFT محسوب میشود. محتویات موجود در این بازار شامل دامین اتریوم (ENS)، حیوانات مجازی و قطعات زمین مجازی میشود. یکی از ویژگیهای مهم این بازار، امکان خرید با رمزارزهای مختلف از جمله اتر و دای (DAI) است.
. Async.Art :
این بازار آثار هنری توکنهای غیرقابلتعویض دیگری است که به کاربران این امکان را میدهد نه تنها NFTهای خود را خریدوفروش کنند، بلکه توکنهای جدید را نیز ایجاد کنند. این پلتفرم به خالقان آثار هنری این امکان را میدهد که بهآسانی ظاهر و رفتار آثارشان را تعریف کنند.
. کریپتوکیتیز (CryptoKitties) :
این بازی مجازی مبتنیبر بلاکچین به بازیکنان امکان میدهد گربههای مجازی را خریدوفروش کنند و آنها را بزرگکرده و ترید کنند. این بازی ترکیب گربههای مجازی و تولید نسلهایی ارزشمند از نظر کلکسیونی است و به بازیکنان این امکان را میدهد که با استفاده از توکن اتر (توکن شبکه اتریوم) گربههای خود را خریداری کنند.
. دامنههای اتریوم (ENS) :
این پروژه در سال ۲۰۱۷ شروع به کار کرد و دامنههای .ETH توکنهای غیرقابلتعویضی هستند که از پروتکل ERC-721 استفاده میکنند و در بازارهای NFT قابلمعامله هستند.
. Decentraland :
این پروژه یکی از برترین پروژههای NFT است که بر روی جهان مجازی نامتمرکز تمرکز دارد. در این پروژه، شرکتکنندگان میتوانند زمین مجازی بخرند یا بفروشند و هر “ساکن” این بازی پاسپورت دیجیتال تشخیص هویت منحصربهفردی دارد.
خرید و فروش NFT
تا اینجای مطلب، شاید این پرسش براتون پیش اومده باشه که چطور میشه توکن غیرقابل معاوضه (NFT) رو تهیه کرد؟
NFT ها رو میشه با یکی از راههای زیر به دست آورد:
- از طریق بازی یا DApp (اپلیکیشن غیرمتمرکز):
بازی کردن یا استفاده از اپلیکیشنهای غیرمتمرکز به شما این امکان را میدهد که NFTها را بهدست بیاورید.
- خرید NFT از طریق بازارهای این توکن:
میتوانید به راحتی NFT موردنظر خود را از طریق بازارهای مختلف این توکن خریداری کنید.
- ترید این توکن با نفری دیگر:
میتوانید NFT خود را با دیگران معاوضه کنید یا از آنها ترید کنید.
برای دسترسی به Dapp و بهدستآوردن NFT از طریق موبایل، ابتدا یکی از والتهای دارای مرورگر را روی گوشیتان نصب کنید.
والتهای معتبر میتوانند شامل موارد زیر باشند:
Trust Wallet
MetaMask
(MyEtherWallet (MEW
Coinbase Wallet
آینده NFTها
در یکی-دو سال اخیر، بازار NFTها به شدت در حوزه ارزهای دیجیتال پیشرفت کرده و افراد زیادی میلیاردها دلار را برای خرید توکنهای غیرقابلتعویض صرف کردهاند. همانطور که ذکر شد، استفاده از NFTها به عنوان توکنهای مشخص کاربردی برای هنرهای دیجیتال و آیتمهای کلکسیونی فراتر از حد تصور شده دارد و این ابزار امکانات و مزایای فراوانی را فراهم میکند.
با این وجود، اخیراً ممکن است مشاهده کنیم که موضوع NFTها به نحوی افرازی ناشی از حساب کردن زیادهروی و افراق شده است و در حال حاضر، شکوفایی آن باعث بروز سوالاتی درباره ارزش واقعی آنها شده است. این نکته را باید به یاد داشت که فضای NFT هنوز در مراحل اولیهٔ پیشرفت قرار دارد و بنابراین، پیشبینی وظایف جدید پلتفرمها در کنار پروژههای کنونی NFT امری ضروری است.
از این به بعد، احتمالاً با شاهد شدن حرکت آرام NFT از زمینه بازیهای مانند CryptoKitties به زمینههایی چون نقاشی، DeFi، تشخیص هویت دیجیتال و موارد مشابه خواهیم بود. در واقع، دامنهی گستردهای از کاربردهای این توکنها تنها به تخیل جامعه ارزهای دیجیتال و تلاشهای توسعهدهندگان وابسته به آن مربوط خواهد بود.
جمعبندی :
با توجه به اطلاعاتی که تا به این لحظه درباره NFT اشاره کردیم، این پرسش مطرح میشود که چرا تاکنون این توکنها به میزان انتظار شده و شاید مطلوب در جهان معرفی نشده و به نحو کافی مورد استفاده قرار نگرفتهاند؟
یکی از دلایل این مسئله، مرتبط با بستر توکنهای غیرقابل تعویض است. برخی افراد با دانش کافی در زمینه بلاکچین، این تکنولوژی را جذاب مییابند؛ اما کسانی که با شبکههای غیرمتمرکز و این فناوری آشنایی کمتری دارند، ممکن است برای ورود به این حوزه با ابهام مواجه شوند. نگرانیهای اکثر افراد اغلب به این خاطر است که قوانین NFT را به طور کامل درک نکنند و درگیر ابهامات شوند.
یک نکته دیگر مربوط به تصمیم توسعهدهندگان است که به منظور حفظ کمیابی NFTها اتخاذ شده است. به دلیل رشد و گسترش فراوانی که NFTها در حال تجربه آن هستند؛ استفاده از این توکنها هزینههای بالایی را به همراه دارد و بنابراین، سازمانها و افراد سعی میکنند از فناوریهای دیگر با هزینه پایینتر بهرهمند شوند و کمتر به مالکیت دیجیتالی در این فرمت بروند.
با این حال، چیزی که در سالهای اخیر مشاهده کردیم این است که توجه به متاورس به شدت در حال افزایش است. با شرکتهایی مانند فیسبوک که به ساخت زیرساختهای دنیای مجازی میپردازند، مشاهده میشود که این تغییرات نسبت به مفهوم NFT به صورت روز به روز در حال افزایش است. در واقع، این توکنها به افراد این امکان را میدهند که به صورت فعال در دنیای مجازی مشغول به فعالیت شوند.
برخی از افراد فعال در حوزه ارزهای دیجیتال معتقدند که اکنون زمان مناسبی برای سرمایهگذاری در زمینه NFT و زمینهای متاورسی است.